شمعدانی | پایگاه اینترنتی معلولان ایران

2 روز مانده تا روز جهانی معلولان؛

ترافیک معلولان در ورودی خیابان زندگی...

به قلم :مجید انتظاری

وقتی قرار باشد 60 دستگاه ون مناسب سازی شده در شهر تهران روزانه حدود 320 هزار فرد دارای معلولیت شدید که نیازمند خدمات تخصصی هستند را جابه جا کند صحبت از کیفیت و کمیت این خدمات نیازی به تحلیل و بررسی ندارد.

با اینکه حل معضل دسترسی معلولان به کلیه محیط های شهری، تنها به افزایش ناوگان یک سامانه محدود نمی شود، به نظر می رسد مسئولان، هر ساله سعی می کنند با نگرش دوپینگی و آن هم در آستانه روز جهانی افراد دارای معلولیت، مشکل عبور و مرور معلولان را در اختصاص چند دستگاه خودرو به سامانه حمل و نقل جانبازان و معلولان پایتخت خلاصه کنند که البته در این زمینه هم کمتر توفیق حاصل کرده اند.

مرداد ماه سال 1393 بود که تشکری هاشمی ـ معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران - از ورود 40 دستگاه ون ویژه به ناوگان خدمات رسانی معلولان و جانبازان پایتخت تا آخر شهریور ماه خبر داد؛ وعده ای که هرگز محقق نشد. با این وجود وی امسال و در آستانه روز جهانی افراد دارای معلولیت مجددا از تلاش برای همکاری با شرکت های حمل و نقلی تابعه شهرداری تهران در جهت افزایش ناوگان خدمات رسانی به اقشار دارای معلولیت خبر داده و گفته است «توسعه این ناوگان در دستور کار سازمان حمل و نقل و ترافیک قرار دارد که تا سال 95 آن را توسعه خواهیم داد و ظرفیت آن نیز در سال آینده تا نزدیک به دو برابر افزایش پیدا خواهد کرد.»

در حال حاضر افزایش روز افزون تعداد مشترکان سامانه حمل و نقل جانبازان و معلولان به حدی رسیده که روز به روز کیفیت خدمات رسانی این سامانه را تنزل می دهد؛ به طوری که اخیرا یک خودرو مجبور است به چندین نفر خدمات بدهد و بعد از طی تهرانگردی کامل، معلولان را به مقصد برساند. این که برای جابه جا کردن برخی از این افراد از جمله نابینایان شاید نیازی به ون مناسب سازی شده که تعداد آن بسیار محدود است نباشد و با یک تدبیر ساده و خرید چند دستگاه سواری برای سامانه بشود بسیاری از نابینایان را جا به جا کرد موضوع بحث ما نیست بلکه مساله اصلی نوع نگاه به مساله دسترسی و حق عبور و مرور معلولان در کلان شهر تهران است.

همچنین در نظر نداریم تا مساله عبور و مرور افراد دارای معلولیت را به شهر تهران محدود کنیم؛ چرا که می دانیم در شهرستان ها اوضاع بدتر از پایتخت است. با این حال وقتی پایتخت کشور با چنین مساله ای مواجه شده، در سایر شهرها و روستاها قطعا وضعیت پیچیده تر است.

دسترسی آسان شهروندان به کلیه اماکن و معابر عمومی و شخصی، حقی است که همواره بر آن تاکید شده اما تلاش چندانی برای ایجاد زیرساخت های لازم در جهت تحقق این مهم صورت نگرفته است. آرمان شهر یا به گفته مسئولان "ایران شهر"ی که بستر لازم برای عبور و مرور کلیه گروه های انسانی در آن لحاظ شود می تواند عرصه حضور افراد دارای معلولیت به بطن اجتماع را فراهم کند که اگر این مهم رخ دهد یک جامعه دیگر عنوان «معلول» را با خود یدک نخواهد کشید؛ چرا که جامعه شناسان بر این باورند کشوری که نتواند از تمام ظرفیت های انسانی خود برای پیشرفت استفاده کند جامعه ای «معلول» محسوب خواهد شد.

شاید از جمله دلایلی که شهرهای ایران را به شهرهایی «مردانه» آن هم مخصوص مردهای سالم تبدیل کرده، تفاوت فاحش بین ایده آل های اکثریت (85 درصد) و ایده آل های اقلیت (15 درصد) جامعه باشد که به عدم درک گروه اول از دغدغه های گروه دوم منجر می شود. ضرب المثل «کلاه خودمان را بچسبیم تا باد آن را نبرد» مصداق بارز چنین دیدگاهی است که انجام هرگونه تلاش برای گسترش عدالت اجتماعی را با چالش مواجه می کند. حال آنکه "ایران شهر" شهری است که باید 100 درصد افراد در آن احساس رضایتمندی و خرسندی کنند و نه فقط 85 درصد.

در چنین شرایطی چه باید کرد؟ اگر بخواهیم غیرمسئولانه به  این سوال پاسخ دهیم احتمالا مجبوریم بگوییم «ظرفیت ناوگان حمل و نقل معلولان پایتخت باید بیشتر شود». اما به نظر می رسد این روش مناسبی برای حل معضل در حال تبدیل شدن به بحران عبور و مرور معلولان نیست بلکه راهکار اصولی را باید در ایجاد زمینه ها و زیرساخت های شهری جستجو کرد؛ گسترش، نوسازی و مناسب سازی خطوط مترو و بی آرتی برای تسهیل رفت و آمد معلولان یکی از اقدامات در جهت تحقق این مهم خواهد بود.

به یاد دارم که رئیس سابق شورای اسلامی شهر تهران، 2 سال قبل در روز جهانی معلولان با طرح این سوال که اقداماتی که برای معلولان انجام شده در فضای گلخانه ای است یا عمومی، اظهار کرد: این اقدامات اگر در فضای عمومی باشد، بیش از همه در شهر، خیابان و میدان باید شاهد رفت و آمد معلولان باشیم. مسجد جامعی البته در ادامه به مواردی که می تواند بستری را برای فعالیت های معلولان فراهم کند اشاره و تصریح کرد: خیابان ها مهم ترین عنصر در تشکیل فضای عمومی شهرها هستند. خیابان محل تجلی فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و زیبایی شناسی و تفریحی شهروندان و محل بروز رفتارهای شهروندان است. به بیانی دیگر خیابان ویترین شهر است. درباره جنبه های مختلف شهر به راحتی می توان از خیابان هایش قضاوت کرد.

با گذشت 2 سال از این صحبت ها تلاش چندانی برای ایجاد بسترهای شهری در جهت خدمت به معلولان انجام نشده و قطعا تا زمانی که اهتمام جدی برای این مهم صورت نگیرد راه حل های کوتاه مدت تاثیر مسَکِنی خواهند داشت. برای رسیدن به این مقصود قطعا باید اقشار جامعه و نیز مسئولان اعم از وزرا، معاونان، استانداران، فرمانداران، شهرداران، بخشداران، رؤسا و مدیران به معنای واقعی بپذیرند و تلاش کنند تا نقش خود را در اجرای قانون «حمایت از حقوق معلولان» به کار بگیرند. در این صورت می توان به حل معضل دسترسی، آن هم نه فقط برای معلولان بلکه برای 30 درصد از افراد جامعه که کودکان، سالمندان و بیماران هم در آن دایره قرار می گیرند امید داشت. اما اگر قرار باشد نگاه خود را به روزهای مناسبتی معطوف و وقت خود را صرف اقدامات مقطعی و گذرا کنیم هیچگاه نمی توانیم به باز شدن گره ترافیک معلولان در زندگی شهری که هر لحظه در حال گسترش است امید ببندیم.

منبع: سایت جماران