شمعدانی | پایگاه اینترنتی معلولان ایران

نقش ورزش و APA در سلامت افراد دارای معلولیت  
 adapted physical activity

طاهره رعدی
tahereh_raadi@yahoo.com
مجموعه  مقالات 

 پنجمین کنفرانس اینترنتی  توانبخشی در آسیب نخاعی 

تیرماه 1393

مقدمه
واژه معلولیت برای اشاره به ویژگی هایی است که گاه آنقدر شدید هستند که فعالیتهای عادی روزمره انسان را تحت تأثیر قرار می دهند.
با توجه به کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق معلولین این افراد کسانی هستند که در دراز مدت دچار اختلالات جسمی ، روانی، فکری و یا حسی میشوند که در تعامل با موانع مختلف ممکن است مانع مشارکت کامل و موثر در جامعه شود. معلولیت می تواند دائمی یا موقت باشد و میتواند از بدو تولد باشد یا بعداً در زندگی از طریق جراحت یا بیماری ایجاد شود.
بانک جهانی تخمین می زند که حدود 600 میلیون نفر، یا 10 ٪ از جهان جمعیت معلول می باشند و حدود 80 ٪ از این افراد در کشورهای درحال توسعه زندگی می کنند و اگر خانواده های معلولین را هم درنظر بگیریم حداقل 25 درصد از مردم جهان به طور مستقیم تحت تاثیر معلولیت قرار می گیرند. معلولیت می تواند هم علت و هم نتیجه فقر باشد این رابطه به ویژه در کشورهای در حال توسعه مشهود است. مطالعات نشان می دهد که 98 درصد از کودکان معلول در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند و هیچ آموزشی دریافت نمی کنند. و این بیشتر دختران را در برمیگیرد.

بیان مسئله:
در کشورهای در حال توسعه ، افراد معلول اغلب با موانع و مشکلاتی برای مشارکت در ورزش و فعالیتهای جامعه مواجه هستند و این ممکن است شامل مسائل پیچیده ای از جمله نگرش نسبت به معلولیت، اعتقادات سنتی و سیستم های تربیت بدنی، دسترسی به زیرساخت های ورزشی از جمله خدمات ، امکانات و تجهیزات باشد.
یکپارچه سازی افراد با معلولیت های مختلف و گنجاندن آنها در شاخه های مختلف ورزشی، تمرکز اصلی در دهه های اخیر بوده است و فرصت های جدیدی را برای مشارکت و رقابت ایجاد کرده است. در یک مقیاس بزرگتر، شرکت معلولین در ورزش به ساختن و معرفی ملیت افراد شرکت کننده کمک می کند.
در سطح انفرادی ، افرادمعلول ممکن است جهت مشارکت در ورزش، با موانعی در مقایسه با افراد بدون معلولیت مواجه شوند:
-عدم وجود تجارب اولیه در ورزش (این موضوع دربین افراد براساس اینکه آیا معلولیت از بدو تولد بوده یا بعدا دچار شده، در زندگی افراد متفاوت است)
- عدم شناخت و آگاهی از ورزش معلولین
- فرصت های محدود برای مشارکت ، آموزش و رقابت
- کمبود امکانات در دسترس ، از جمله ورزشگاهها و ساختمان ها
- محدودیت وسایل حمل و نقل در دسترس
- محدود بودن عوامل روانشناختی و جامعه شناختی از جمله نگرش والدین ، مربیان ، معلمان و حتی خود معلولین نسبت به معلولیت

- دسترسی محدود به اطلاعات و منابع

ورزش برای افراد معلول، یک مفهوم جدید نیست ، بلکه پتانسیل کامل، قدرتمند و کم هزینه ای است برای ترویج مشارکت بیشتر و رفاه این افراد. ورزش برای افراد معلول با بیش از 17 بازی بین المللی و در سه سطح المپیک، با هدف قرار دادن ورزشکاران معلول در جامعه شکوفا شد:
- المپیک ناشنوایان
- المپیک معلولین جسمی، حرکتی و نابینایان
- المپیک برای معلولین ذهنی

ورزش درمانی قدم اول برای ابداع ورزشهای معلولین بود که سپس به مسابقات و رقابت های ورزشی ختم شد . ورزش معلولین در 47 نشریه دانشگاهی و مجله و بسیاری از خبرنامه های منتشر شده توسط سازمان ورزش معلولین در سراسر جهان، منعکس شده که تمرکز آن بر آموزش و پرورش تطبیقی فیزیکی و تفریح و سرگرمی می باشد.

مبانی نظری و تحقیقات گذشته:
در 28 جولای سال 1948 ، روز افتتاحیه بازیهای المپیک 1948 لندن همزمان بود با افتتاح بازیهای استوک مندویل که در حقیقت در این روز ورزشهای با ویلچر آغاز شد . در سال 1952 سربازان معلول دانمارکی به ورزش معلولین پیوستند و کمیته رقابت های بین المللی " استوک مندویل" را تاسیس کردند . در سال 1960 ، تحت نظارت و حمایت فدراسیون جهانی سربازان قدیمی گروه تحقیقی بین المللی ورزش معلولین جهت مطالعه و تحقیقات ورزش معلولین تاسیس شد و سپس در سال 1964 به افتتاح IOSD یا سازمان جهانی ورزش معلولین ختم شد.این سازمان برای ورزشکاران معلولی مناسب بود که نمی توانستند به عضویت کمیته بازیهای جهانی در رشته های ورزشهای معلولین نابینا ، قطع عضو ، قطع نخاعی ، فلج مغزی و فلج قسمتهای مختلف بدن درآیند .
در ابتدا 16 کشور به عضویت این سازمان درآمدند و باعث الحاق نابینایان و قطع عضویها به پارالمپیک 1976 تورنتو و معلولین ذهنی در مسابقات سال 1980 در "آرنهیم" گردید . هدف از برگزاری مسابقات این بود که تمامی انواع ورزشهای معلولین را در بر گیرد و به عنوان یک کمیته هماهنگ کننده فعالیت داشته باشد . به هر حال دیگر سازمانهای مربوط به معلولین مانندCP- ISRA و IBSA در سالهای 1980 و 1978 تاسیس شدند . این چهار سازمان بین المللی همگی نیاز به هماهنگی را احساس کردند . بنابر این با کمک یکدیگر در سال 1982 ( کمیته هماهنگ کننده ورزشی معلولین در جهان ) را با نام ICC افتتاح کردند . این کمیته متشکل از چهار سازمانCP- ISRA ، IBSA ، ISMGF ، IOSD و چندین دبیر کل و معاون می باشد . در سالهای بعد کشورهای عضو خواستار حضور بیشتر و داشتن نماینده بیشتر در سازمانها شدند که این امر به تاسیس موسسه مردمی در سال 1989 به نام IPC شد و تا امروز این موسسه تنها سازمان چند منظوره رشته های ورزشی معلولین در جهان است
کمیته بین المللی پارالمپیک نماینده بین المللی سازمان ورزش معلولین است. IPC مسابقات پارالمپیک و دیگر مسابقات ورزش معلولین را در دو سطح کشوری و جهانی برگزار می کند. IPC یک سازمان بین المللی غیر انتفاعی است با 160 کمیته ملی پارالمپیک و پنج فدراسیون بین المللی مخصوص ورزش معلولین . در حالیکه دیگر سازمانهای ورزش معلولین تنها یک گروه معلولین با یک ورزش را پوشش می دهند ، IPC به عنوان یک سازمان حمایت گر ، تمامی ورزشها و رشته های ورزشی معلولین را در بر می گیرد . سازمانهای ورزشی که IPC را می سازند مطمئن هستند که آینده ورزش معلولین بستگی به ورود همه ورزشکاران معلول به صحنه مسابقات دارد .
ورزش می تواند تاثیر مثبتی بر زندگی افراد معلول داشته باشد همانگونه که می تواند نقش کلیدی در زندگی و جوامع افراد غیرمعلول بازی کند، به خوبی مستند شده که افراد معلول در مقایسه با افراد بدون معلولیت، تمایل کمتری به شرکت در جلسات ورزشی و فعالیتهای بدنی دارند.
در طول سه دهه گذشته ، مطالعات متعدد نشان داده است که فعالیت بدنی و ورزش معلولین موجب مشارکت و در نتیجه بهبود وضعیت عملکردی و کیفیت زندگی آنها می شود.
تحقیقات دانشمندان نشان می دهد که در همه گروههای معلولین مشارکت در ورزش و فعالیت بدنی منجر به بهبود سطح سلامت جسمی و رفاه روحی و ذهنی می شود.
ورزش و فعالیت بدنی همچنین باعث بهبود وضعیت جسمانی و حالت عمومی در بیماران روانی با اختلالات افسردگی و اضطراب می شود. علاوه بر این ، ورزش و فعالیت جسمی با بهبود آگاهی اجتماعی و ارتقاء اعتماد به نفس ارتباط دارد و می تواند کمک به توانمندسازی افراد معلول نماید.

اهمیت و ضرورت:
نیاز به ورزش و تاثیر سلامتی آن در افراد معلول بسیار بیشتر از افراد سالم احساس می شود . بی تردید ورزش ، عاملی است که معلولان را به سطح جامعه می کشاند و آنان را در انجام فعالیتها مستقل می سازد . امروزه افراد معلول در سطح وسیعی در فعالیت های اجتماعی و مسابقات شرکت دارند و هویت خود را به جامعه شناسانده اند . هم اکنون 100 سال از ابداع ورزشهای معلولین می گذرد ولی هنوز در برخی جوامع جدی گرفته نشده، قرن 18 و 19 میلادی زمانی بود که تاثیر ورزش در سلامت معلولین کاملا شناخته شده بود . بعد از جنگ جهانی اول، فیزیوتراپی و ورزش درمانی به اندازه ارتوپدی و جراحی مهم شده بودند . بعد از جنگ جهانی دوم به دلیل تعداد زیاد معلولین جنگی ، ورزشهای افراد معلول جسمی - حرکتی پا به عرصه وجود نهاد . در تحقیقاتی که برای سلامتی این افراد انجام شد ، مشخص گردید که ورزش یکی از بهترین درمانهای معلولیت است . در سال 1944 دکتر" لودویگ گوتمن" بر اساس درخواست دولت بریتانیا بیمارستان "استوک مندویل" که یک مرکز جراحی نخاعی بود را تاسیس کرد . در این مرکز ورزش یکی از درمانهای موثر معلولین به حساب می آمد .

طبق اساسنامه سازمان ورزشهای معلولین ، این سازمان دارای اهداف و اصول ذیل است :
 تدوین قوانین ورزش معلولین بر اساس استانداردهای پارالمپیک
- تصویب ، نظارت و هماهنگی مسابقات پارالمپیک تابستانی و زمستانی
- هماهنگی جدول مسابقات رشته های ورزشی معلولین در سطح بین المللی و منطقه ای و تضمین پوشش کامل کلیه نیازهای فنی - ورزشی در کلیه گروههای معلولین .
- تلاش در جهت الحاق رشته های ورزشی معلولین به فعالیت های ورزشی افراد سالم با حفظ هویت اصلی رشته های ورزشی معلولین .
- ارتباط با کمیته بین المللی المپیک و دیگر سازمانهای بین المللی ورزشی جهت دستیابی به این اهداف و اصول . - تشویق و حمایت از برنامه ها و فعالیت های توانبخشی ، تحصیلی ، تحقیقی در جهت اهداف سازمان .
- ارتقاء ورزش معلولین در تمامی گروههای معلول بدون در نظر گرفتن تبعیضات سیاسی ، مذهبی ، اقتصادی ، معلولیتی ، جنسیتی و قومی .
- فراگیر کردن موفقیت های مناسب جهت شرکت هر چه بیشتر معلولین در ورزش و طرح ریزی هر چه بیشتر برنامه های آموزشی جهت بالا بردن و شکوفایی استعدادهای آن .
- الحاق هر چه بیشتر ورزشکاران معلول با معلولیت شدید و حضور زنان ورزشکار در رقابت های زمستانی و تابستانی پارالمپیک .
- تلاش هر چه بیشتر جهت نیل به اهداف و اصول سازمان .
هدف اصلی از این تحقیق رسیدن به این اهداف است:
1- آیا ورزش معلولین باعث ایجاد سلامت در این افراد میشد؟
و در صورتی که جواب مثبت است اهداف فرعی ذیل را دنبال می کنیم:
1- ورزش چگونه باعث ایجاد سلامت و رفاه معلولین میشود؟
2- چه موانعی باعث روگردانی معلولین از ورزش میشود؟

روش شناسی :
در این بررسی که از دسته مقالات مروری Review (tutorial) articles یا پژوهشهای کتابخانه ای می باشد. بااستفاده از مطالعات کتابخانه ای و اینترنت، نقش ورزش در سلامت جسم و روح معلولین در داخل و خارج از کشور مورد بررسی قرار گرفت .
یافته ها  جداول و نمودارها :
ورزش با دو روش به بهبود رفاه افراد معلول کمک می کند:
- با تغییر نگرش و رفتار جوامع نسبت به معلولیت
- با تغییر نگرش و رفتار معلولین نسبت به خودشان
اولین گام کاهش تبعیض و بیعدالتی در ارتباط با معلولیت است.دوم توانمندسازی افراد معلول به طوری که آنها پتانسیل و استعدادهای بالقوه خود را برای تغییر نگرش جامعه به رسمیت بشناسند. ورزش کمک میکند به کاهش انزوای افراد معلول و یکپارچه سازی آنها در زندگی اجتماعی. ورزش با تمرکز بر روی توانایی های معلولین، نگرش جامعه را نسبت به معلولیت تغییر می دهد. ورزش همچنین می تواند فرصت هایی برای افراد معلول به منظور توسعه مهارت های اجتماعی، تحکیم دوستی های خارج از خانواده های خود و مسئولیت پذیری فراهم سازد
 

فوائد فعالیتهای بدنی:
بهبود خلق و خوی
ضد افسردگی و اضطراب
باعث کاهش فشار خون
بهبود قدرت و استقامت
کنترل علائم آرتروز
استقلال

بحث و نتیجه گیری:
رشته های ورزشی سازماندهی شده برای افراد با ناتوانی های جسمی از برنامه های توان بخشی توسعه یافته است. ورزش برای توانبخشی باید ابتدا بصورت ورزش تفریحی و سپس به سمت و سوی ورزش های رقابتی رشد داشته است.
با توجه به مشارکت کشورهای در حال توسعه در ورزش بین المللی، فاصله فزاینده ای میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه وجود دارد. این شکاف با فقر تربیت بدنی و ورزش برای همه برنامه ها و عدم تامین مالی برای ورزش ارتباط دارد.
دسترسی محدود به خدمات ورزشی ، اطلاعات ورزشی و موضوع دوپینگ به طور فزاینده ای مشکل ساز است. کشورهای در حال توسعه نیز با طیف وسیعی از موانع اجتماعی و فرهنگی است که تاثیر بر مشارکت ورزشی از جمله : مذهب ، فرهنگ ، زبان ، و نفوذ طولانی از استعمار در بسیاری از نقاط جهان است.

مدل چندگانه معلولیت عصبی و مداخلات ورزش در آن:

باتوجه به اینکه ورزش در سلامتی همه گروههای سنی مؤثر است و نیز باتوجه به اینکه:
- بیش از 50 ٪ از بزرگسالان به اندازه کافی فعالیت های فیزیکی انجام نمی دهند بنابراین فوائد تندرستی را کسب نمی کنند. اکثریت قریب به اتفاق می گویند در مورد "پیری سالم" نمی دانند. تغییر در شیوه زندگی در سن 50 سالگی می تواند منجر به جلوگیری از بسیاری بیماریها شود.
- برنامه های مبتنی بر جامعه در ایجاد انگیزه فعالیت های فیزیکی در میان بزرگسالان مسن تر موثر هستند
- ورزش نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی را برای نجات یافتگان از سرطان دارد
- به طولانی شدن عمر و کیفیت تنظیم سال برای افراد مسن مبتلا به سندرم متابولیک حیاتی کمک می کند
- افسردگی و شیوه زندگی مانند سیگار کشیدن، چاقی و بی تحرکی منجر به خانه نشینی میشود و ورزش به بهبود افسردگی کمک می کند
- تغییر در شیوه زندگی و ساده زیستی ، رژیم غذایی سالم و ترک سیگار، نه تنها کمک به سلامت کلی میکند بلکه در بهبود حافظه و عملکرد مغزنیزمؤثر است.
- افرادی که از نظر فیزیکی فعال هستند 55 ٪ تا 60 ٪ کمتر به بیماری های قلبی دچار میشوند.
اگر برنامه ریزی ورزشی بطور اصولی و اساسی برای معلولین داشته باشیم در جهت سلامت این قشر از جامعه گامی اساسی برداشته ایم و جهت نیل به این هدف باید ابتدا موانع را از پیش پا برداریم.
موانع فعالیت بدنی معلولین:
دسترسی محدود
مسائل حمل و نقل
هزینه های بالا
فقدان پشتیبانی
نگرانی بهداشت و درمان
و این نیز میسر نمیشود مگر با برنامه ریزی های کلان کوتاه مدت و بلند مدت.

منابع :
- سازمان جهانی بهداشت، طبقه‌بندی بین‌المللی لطمات، معلولیت‌ها و نقص‌ها: راهنمای طبقه‌بندی مربوط به عوارض بیماری (ژنو، 1980)

Cole & Tufano, 2008, Chapter 5
http://www.aapmr.org/academy/historyb.htm
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?itool=abstractpluscmd=Retrieve&db=pubme
http://en.wikipedia.org/wiki/Physical_Medicine_and_Rehabilitation www.tums.ac.ir www.bijanfr.blogfa.com