شمعدانی | پایگاه اینترنتی معلولان ایران

تاب آوری

محمدرضا مقدسی (مدرس و پژوهشگر تاب آوری)
زندگی در گستره ای از رنج و شادی در جریان است زندگی در دامنه ای از سلامتی و بیماری ، سیاهی و سپیدی در گذر است گریز از درد و رنج و سفر به سپیدی و سلامت تنها هدف و غایت آدمی  ست.
در این میانه فلسفه و جریانات فکری و اجتماعی و علمی موجب توجه روز افزون به مساله شادکامی و ساخت و بافت زندگی بهتربوده و این روند توسعه و شتاب بیشتری نیز یافته است.
علاوه بر این در چنددهه گذشته هم روانشناسی مثبت نگر در این خصوص گامهای موثری برداشته است تا آنجا که امروز در مواجه با مساله شادکامی صاجب دهها جلد کتاب و مقالات و پژوهشهای متعدد و بیشماری هستیم که در مولفه های مختلف این مقوله منتشر گردید هاست امروز روانشناسی مثبت نگر صاحب مفاهیم ، تعاریف ، شیوه های طبقه بندی خاص ، فلسفه و مبانی و فرضیه و روشهای خاص خود است که این همه خود نشان از این دارد که علوم رفتاری و روانشناسی علاوه بر درمان و مداخله و مقابله با بیماریهای روانی وظیفه خطیرو چه بسا پردامنه تر و راهبردی زندگی سالم و پیشرونده را نیز به صحن وفضای دانشگاهها کشانده است.
لذا شایسته است دراین مجال و در مبحث شادکامی به مطالب ویژه ای به قرار ذیل توجه شود :
نخست اینکه ایمنی و سلامت همراهان همیشگی و دائمی شادمانی بوده و هست یا به عبارت دیگرنا امنی و بیماری از آفات عمده شادمانی به حساب می آیند یا از جهت دیگر میتوان ادعا کرد که حفظ شادمانی و شادکامی در حقیقت صیانت از سلامت اجتماعی است.
دوم اینکه افراد شادمان نه تنها دارای اخلاق( خوب )هستند بلکه بسیار مستعد هستند که در کارهای ( خوب) نیز مشارکت نمایند همین افراد را میتوان در صف اول کارهای خیریه و عام المنفعه ، حمایت ها و مشارکت اجتماعی و امدادی نیز به سهولت مشاهده کرد. ایشان سرشار از مهربانی و سخاوت ، مشارکت پذیری و تعاون و گذشت و بخشش هستند بنابراین و باتاکید به مطالعات و دستاوردهای موج اول تاب آوری میتوان اعلام کرد که شادمانی تنها برخورداری از یک (حس ) خوب نیست بلکه دربردارنده یک (عمل) خوب نیز هست.
به عبارت دیگر شادکامی علاوه بر احساس خوب شامل اجرای خوب نیز هست واین خود از مولفه های حایز اهمیت درتاب آوری ست. در واقع همانگونه که شادی نتیجه موفقیت است موفقیت نیز ثمره شادی به حساب می آید.
سومین اینکه خلاقیت و شادمانی در تعامل وارتباط با یکدیگر هستند. به خوبی روشن است افسردگی و ناامیدی توان زایندگی و آفرینش ندارد لذا بدون امید و طراوات زندگی خلاقانه و سازنده بی معنا و مفهوم خواهد بود.
سرمایه اصلی بشریت برای پیشرفت و غلبه بر مشکلات شادمانی بوده وهست توانایی و مهارتهای تولید و حفظ هیجانات مثبت  خود به معنای سازگاری و سازندگی است .
تفکر خوب احساس خوب به همراه دارد و احساس خوب تفکر خوب را   در پی خواهد  داشت.
این چرخه همانند گردونه (شادی و موفقیت ) امکان یادگیری ، آرامش ، خلاقیت و عقلانیت بیشتر و بهتر را نیز فراهم میسازد. در ادبیات دانشگاهی و تحقیقات حوزه تاب آوری مکرر به مساله شوخ طبعی و خوش اخلاقی اشاره گردیده است و با زبه همین دلیل است که تاب آوری و خلاقیت و قدرت تحمل ابهام با همدیگر در ارتباط و تعامل هستند و این اصل و اساس حل مسایل غامض و پیچیده و غلبه و بر اضطراب و عدم قطعیت به حساب می آید.
با لحاظ نمودن این خلاصه اکنون میتوان به نقش این مفاهیم در مددکاری اجتماعی و پیشگیری و درمان و یا جلوگیری از تسری وانتشار انواع آسیب های اجتماعی نگاهی دوباره کرد.
آن هنگام که ما مهربانی و همراهی و مشارکت اجتماعی را می آموزیم و هنگامی که ما شادکامی و موفقیت را آموزش میدهیم و آن زمان که تاب آوری و امید را آموخته ایم از گزند و صدمه انواع آسیب های اجتماعی و اخلاقی در امان خواهیم بود این ساده ترین و کارآمدترین پروتکل پیشگیری ، مقابله و درمان است.
ما موفقیت را آموزش نداده ایم در عوض به یاری  شکست خوردگان میرویم
ما امیدواری را نیاموخته ایم و به جای آن به درمان نا امیدی مشغولیم
ما شادکامی و شادمانی را یاد نداده ایم و بیحاصل به مداوای افسردگی مشغول شده ایم
ما سلامت را نیاموخته ایم و به جای آن گرفتار بیماری شده ایم .
توسعه و تقویت تاب آوری با رویکرد پیشگیرانه فی الواقع همدلی  ومشارکت ،  سلامت و بالندگی ، پیشروی وخلاقیت  ، حس خلق وشوخ طبعی  و از همه مهمتر قانونمندی را آموزش وترویج میدهد.
لذا دعوت مییشود به فرزندانمان به مددجویان ومراجعین وعزیزانمان و ازهمه واجب تر به خودمان مهربانی را بیاموزیم . آینده نگری و غایت اندیشی ، امید و ارتباط ، پشتکارو تحرک ، تهور و بی باکی و راستی و درستی را بیاموزیم چرا که نمیتوان بد بین و ناامید بود و به انتظارشادمانی وموفقیت نشست نمیتوان افسردگی و اندوه را آموزش داد و انتظار سرافرازی و شادکامی داشت لذا تمامی پروتکل های مداخلاتی در حوزه های مختلف مددکاری و مشاوره و درمان را می بایست مورد تجدید نظرقرار دهیم . آنها که موفق میشوند و امیدوار و شاداب پیش میروند و زندگی اخلاقی و اجتماعی مفید ومثبتی دارند این را یاد گرفته اند پس من هم میتوانم یاد بگیریم امید و خلاقیت و شادمانی و تاب آوری آموختنی ست.
مربیان و مددکارانی هستند که به جای توجه وتمرکز به نواقص ونارسایی ها نگاهشان به ( منابع ) و ( امکانات ) و فرصتهای مخاطب  است و ناگفته پیداست این رویکرد حامل  موفقیت و پیشروی است و محور اصلی تقویت تاب آوری در پروتکلهای مداخلاتی به شمار میرود.
کلام آخر اینکه هر گونه اخلال در هر حوزه  تاب آوری اختلال در سلامت  آن حوزه است تاب آوری را بیاموزیم .