شمعدانی | پایگاه اینترنتی معلولان ایران

ثمینه باغچه‌بان، نویسنده، مترجم و فعال سرشناس در حوزه آموزش افراد ناشنوا، در سن ۹۸ سالگی در تهران درگذشت. او یکی از پیشگامان فرهنگ کودک و توانمندسازی افراد ناشنوا در ایران بود و آثار ادبی و آموزشی‌اش میراثی گرانبها برای جامعه فرهنگی کشور به شمار می‌آید.
ثمینه باغچه‌بان روز چهارشنبه ۲۶ شهریور ۱۴۰۴ در تهران چشم از جهان فروبست. او در چهارم فروردین ۱۳۰۶ در کودکستان «باغچه اطفال» تبریز به دنیا آمد؛ مؤسسه‌ای که پدرش، جبار باغچه‌بان، سه سال پیش از تولد او یعنی در سال ۱۳۰۳ تأسیس کرده بود.
در دوران کودکی، خانواده باغچه‌بان به شیراز رفتند تا پدر ثمینه کودکستانی جدید آنجا تأسیس کند؛ سپس در سال ۱۳۱۱ به تهران مهاجرت کردند. در تهران، ثمینه دوره دبستان و دبیرستان را طی کرد و همزمان در « مدرسه کر و لال‌ها »، مؤسسه ناشنوایان که پدرش بنا کرده بود، در کار تعلیم و تربیت مشارکت داشت.
پس از پایان دبستان و دبیرستان، وارد دانشسرای مقدماتی شد و سپس به دانشسرای عالی راه یافت. در سال ۱۳۲۷ در رشته دبیری زبان انگلیسی از دانشسرای عالی فارغ‌التحصیل شد. سپس به همراه همسرش با کمک بورس به آمریکا رفت و در دانشگاه کلمبیا مدرسه آموزش افراد ناشنوا را ادامه داد و در رشته آموزش افراد ناشنوا کارشناسی ارشد گرفت. در آن دانشگاه همچنین در رشته گفتار درمانی تحصیلات بیشتری کرد.
با بازگشت به ایران او فعالیت‌های وسیعی در زمینه آموزش، تألیف و نهادسازی آغاز کرد. در سال ۱۳۴۰ به وزارت آموزش و پرورش دعوت شد تا کتاب‌های درسی کلاس اول دبستان را بازنگری کند؛ سپس مسئولیت نگارش متون درسی کلاس‌های دوم تا چهارم دبستان نیز به او سپرده شد. همچنین مسئول تشکیل کلاس‌های کارآموزی و کارورزی معلمان کلاس اول در سراسر کشور گشت.
در سال ۱۳۴۱ با تأسیس شورای کتاب کودک وارد فعالیت در این نهاد فرهنگی شد.
 پس از مرگ پدرش در سال ۱۳۴۵ ریاست آموزشگاه باغچه‌بان و مدیریت فنی جمعیت کر و لال‌ها را بر عهده گرفت.
 در سال ۱۳۵۰ سازمان ملی رفاه ناشنوایان را تأسیس کرد و مدیرعامل آن شد.
همچنین در سال ۱۳۵۴ به عنوان مدیر امور بالینی و تربیت متخصص شنوایی‌سنجی و مترجم افراد ناشنوا (رابط ناشنوایی) در دانشگاه ملی ایران (امروزه دانشگاه شهید بهشتی) منصوب شد.

آثار برجسته ثمینه باغچه‌بان
ثمینه باغچه‌بان در طول زندگی خود آثار متعددی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان و در راستای آموزش و رفاه افراد ناشنوا منتشر کرد. از مهم‌ترین آن‌ها:
پولک‌های چوبی: اثری برای کودکان که در آن، زبان ساده، خیال و تصویر با هم تلفیق شده‌اند. این کتاب از کتاب‌های برگزیده شورای کتاب کودک است.
نوروزها و بادبادک‌ها: کتابی درباره جشن نوروز، شادی کودکان، بازی‌ها و بادبادک‌ها، با نگاهی شاعرانه و کودکانه. این اثر نیز توسط شورای کتاب کودک برگزیده شده است.
جم‌جمک برگ خزون: مجموعه‌ای از متل‌ها و داستان‌های عامیانه ایران؛ مختص کودکان و با تأکید بر ادبیات شفاهی و فولکلور.
آفتاب مهتاب چه رنگه: داستانی با پرسش‌ها و تصاویر طبیعی؛ تأمل بر رنگ، نور و تجربه کودکانه از محیط پیرامون.
روشنگر تاریکی‌ها: کتابی زندگی‌نامه‌ای درباره جبار باغچه‌بان، پدر ثمینه؛ شرحی از زندگی، تلاش‌ها و میراث او در آموزش افراد ناشنوا.
پیمان جهانی حقوق کودک: ترجمه فارسی این سند بین‌المللی به درخواست یونیسف؛ هم‌زمان نسخه‌ای با زبان اشاره نیز تهیه شد تا کودکان ناشنوا نیز بتوانند از آن بهره ببرند.
بازآفرینی ترانه فولکلوریک «دویدم و دویدم»: این ترانه فولکوریک با همکاری یونیسف در قالب کتاب و نیز به صورت ویدئوی زبان اشاره منتشر شد تا کودکان ناشنوا بتوانند همگام با شنوندگان این ترانه‌ها را تجربه کنند.
بازتاب و تأثیرات
حضوری پیوسته و فعال در آموزش کودکان ناشنوا، تألیف و ترجمه متون آموزشی و ادبی، بهره‌گیری از زبان اشاره در آثار و مشارکت در سیاست‌گذاری آموزشی از ویژگی‌های شاخص ماندگار زندگی ثمینه باغچه‌بان است. او در مسیر خودش، نه تنها میراث پدری را ادامه داد بلکه بسیاری از ساختارهای آموزشی و رفاهی برای افراد ناشنوا را نهادینه کرد.
ثمینه باغچه‌بان با رفتنش، خلأی بزرگ در ادبیات کودک و عرصه آموزش افراد ناشنوا به جا گذاشت؛ اما میراث او همچنان زنده است: در کتاب‌هایی که خوانده می‌شوند، در مؤسساتی که می‌جویند راه دسترسی برابر به آموزش را در کودکانی که حالا زبان اشاره را به رسمیت می‌شناسند و در جامعه‌ای که به تدریج درک بیشتری از اهمیت حقوق افراد دارای معلولیت و ضرورت مشارکت و برابری نشان می‌دهد.