به مناسبت ۱۷اکتبر ( ۲۵مهرماه) روز جهانی مبارزه با فقر کنکاشی در علل فقر در ایران و جهان
امروزه میلیون‌ها انسان در سراسر جهان با درآمدی پایین زندگی‌می‌کنند و برطبق آمار روزانه ۵۰هزارنفر در سراسر جهان از فقر و بدبختی می‌میرند.
" ۱۷اکتبر" مصادف با ۲۵مهرماه امسال روز جهانی مبارزه با فقر است.
این روز را مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۱۵سال پیش در سال ۱۹۹۲ میلادی برگزید.
در سال‌های اخیر با پیشرفت فناوری و به تبع آن گسترش وسایل ارتباط جمعی و گسترش بازرگانی برمبنای بین‌المللی پیش بینی می‌شد جهان به سمت فقرزدایی و رعایت حقوق بشر پیش رود ولی در دنیای کنونی انباشته شدن ثروت های بزرگ و طرز تقسیم ناعادلانه آن در جوامع موجب شده است که فقر به عنوان یک معضل اجتماعی مطرح شود.
کارشناسان علوم اجتماعی براین اعتقاد هستند که انسان‌ها زمانی احساس فقر می‌کنند که نسبت به موفق نبودن خود در به دست آوردن دارایی بیشتر، با تبعیض و بی‌عدالتی در میان طبقات مختلف جامعه مواجه می‌شوند.
براین اساس مردم در جوامع پیشرفته و توسعه یافته خود را برای نداشتن احتیاجات لازم زندگی مانند خوراک ، لباس و خانه فقیر نمی‌دانند بلکه برای آن که دارایی هایشان را نسبت به سطح زندگی موجود کافی نمی‌دانند، خود را فقیر معرفی می‌کنند.
جامعه‌شناسان در جوامع کنونی ، علل متعددی برای "فقر" ذکر می‌کنند از جمله لیاقت نداشتن افراد که ناشی از عیب ارثی و یا محیطی است.
همچنین شرایط طبیعی نامساعد مانند منابع طبیعی،آب و هوای بد، بیماری‌های واگیردار، توزیع ناعادلانه ثروت ودرآمد به همراه‌موفق نبودن سیستم‌اقتصادی در توزیع عادلانه ثروت که منتهی به بحران‌های تجاری و بیکاری می‌شود از دلایل عمده فقر از نظر جامعه‌شناسان است.
عامل آخر از نظر اندیشمندان حوزه اجتماعی از دیگر عوامل خطرناک تر است ، زیرا موفق نبودن سیستم اقتصادی در توزیع عادلانه ثروت به منزله مهم‌ترین عامل به وجودآورنده فقر در جوامع امروزی شناخته می‌شود.
چون فقر پدیده‌ای نسبی است بنابراین در هر جامعه فقر را می‌توان از روی مشخصات و علایم متعددی مانند درآمد کم ، تعلیم و تربیت ناقص ، درصد افراد غیرماهر در نیروی کار ، زندگی در خانه‌های نامناسب و عوامل دیگر تشخیص داد.
به هرحال فقر را می‌توان بر حسب اهمیت عوامل اقتصادی ، فرهنگی و شیوه‌های زندگی مردم فقیر به دو دسته تقسیم کرد ، فقرای ثابت مانند بینوایان و فقرای غیر ثابت که ثبات خانوادگی ندارند.
به اعتقاد "صادق فربد" جامعه‌شناس ، فقراقتصادی و فقر فرهنگی به موازات هم به وجود می‌آیند و تاثیر این دو بر یکدیگر اجتناب ناپذیر است.
وی گفت : افزایش سطح تحصیلات یکی از موانع رشد فقر در جوامع است و فقر و سواد نسبت معکوس دارند چنانچه افراد باسواد کمتر فقیر می‌شوند و این درحالی است که کمتر هم خود را فقیر حس می‌کنند.
این جامعه‌شناس افزود : بنابراین باید برای رفع مشکل تحصیل خانواده‌های فقیر در کوتاه مدت تلاش کرد زیرااین امر به کاهش نابرابری ها، ازبین بردن الگوهای منفی ناشی از فرهنگ و سنت و نیز فقر زدایی می‌انجامد .
وی خاطرنشان کرد: آموزش کودکان نباید بر اساس فایده‌ای که برای جامعه دارد صورت گیرد، بلکه باید رشد و شکوفایی شخصیت او به منظور بهره بردن از زندگی مد نظر قرار گیرد.
فربد گفت: آموزش باید به گونه‌ای باشد که زندگی در محیط شهری و روستایی را برای کودک لذت بخش کند و با امکان زندگی مشترک و مدارا با دیگران، حفظ محیط زیست، آموزش مقررات راهنمایی و رانندگی ، حفظ بهداشت فردی و اجتماعی و حقوق شهروندی همراه باشد.
این جامعه شناس بر این باور است که فقر فرهنگی خانواده‌ها باعث افزایش زاد و ولد و تولید مثل بین اقشار فقیر جامعه می‌شود که این خود در دور و تسلسلی دیگر منجر به ضعیف تر کردن بنیه اقتصادی خانواده‌های فقیر می‌شود.
به اعتقاد وی افزایش جمعیت، مساله‌ای نیست که تبعات آن فقط دامنگیر خانواده‌ها شود، بلکه کل جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
فربد با اشاره به وضعیت جمعیتی ایران گفت : کشورما هم اکنون یکی از کشورهای جوان دنیا است که جوانی آن ناشی از رشد جمعیت و زاد و ولد در سال‌های ( (۱۳۵۶ ۱۳۶۵است و بنابراین نمی‌توان برای کاهش این جمعیت کاری کرد . دکتر"حسین‌علیانی" جمعیت شناس نیز گفت:در شرایط کنونی و با ساختارهای اقتصادی ، اجتماعی و به ویژه مدیریتی موجود ما نمی‌توانیم از جمعیت کشور در فرایند تولید به صورت مناسب و بهینه استفاده کنیم
وی افزود: نرخ مشارکت کنونی نیروی کار بالای ۱۵سال در کشورمان معادل ۳۵درصد است، در حالی که این نرخ در سایر کشورها بیش از ۵۰درصد است .
به عبارت دیگر در ایران هر فرد شاغل ، علاوه بر خودش زندگی ۳نفر دیگر را نیز اداره و تامین می‌کند،پس این شرایط موجب کاهش رفاه خانواده‌ها می‌شود .
به باور این جمعیت‌شناس، رشد روزافزون جمعیت کنونی ایران نسبت به تامین مسکن و سایر لوازم‌اولیه زندگی موجب افزایش تقاضا شده‌است .
علیانی‌گفت: افزایش جمعیت، در سال‌های آتی فشارهای فزاینده‌ای را بر بازار کار و بیکاران امروز وارد می‌کند.
به باور کارشناسان، فقر و بیکاری زمینه ساز فساد اجتماعی است و بدون تردید معضلاتی همچون طلاق ، فحشا ، اعتیاد ، گرایش به موادمخدر و نزاع‌های اجتماعی نتیجه و مولود فقر و بیکاری هستند .
"مصطفی اقلیما"آسیب شناس اجتماعی نیز دراین مورد گفت : مطالعات علمی نشان داده‌است که فقر می‌تواند یکی از عوامل انحرافات اجتماعی باشد و در جوامعی که توزیع ثروت عادلانه نیست ، مردم برای دست یافتن به ثروت بیشتر ممکن است به اعمال غیر اخلاقی و نادرست دست بزنند. وی افزود: ارتکاب جرایم طبقات فقیر، از شکافی که بین خواسته‌های جوانان آن طبقه وجود دارد با آنچه که در دسترس آنهاست ، سرچشمه می‌گیرد و تمایل آنان برای دسترسی به موفقیت‌های اقتصادی و فرهنگی با محدودیتی که برای رسیدن به این موفقیت‌ها دارند، سرکوب می‌شود.
اقلیماگفت: از طرف دیگر موقعیت آنان ایجاب می‌کند که سطح خواسته‌های خود را پایین بیاورند به همین دلیل این گروه از افراد جامعه به شدت احساس محرومیت می‌کنند و با به دست آوردن فرصت‌های مناسب به طرف جرم و جنایت سوق داده می‌شوند.
وی افزود: برخی ازاین مجرمان بر اثر محرومیت و شکست به مواد مخدر روی می‌آورند و در ردیف افراد منزوی و گوشه گیر قرار می‌گیرند .
اقلیما گفت : این بدان معنا نیست که تمام انحرافات اجتماعی و اخلاقی از فقر نشات می‌گیرد یا این که این انحرافات فقط مخصوص طبقه فقیر و پایین جامعه است ، زیرا انحراف از قانون در زمان و مکان‌های مختلف فرق می‌کند.
وی افزود: مبارزه با جهل و نادانی و در راستای آن فقرزدایی زمینه ساز ایجاد امنیت در جامعه است و برای اصلاح جامعه باید ابتدا رفتارها را اصلاح کنیم سپس مردم جامعه را با قانون آشنا کنیم.
دکتر داور شیخاوندی جامعه شناس نیز براین باوراست که فقر خطری بزرگ در جامعه است که منجر به بدبختی و سست شدن ایمان مردم و حتی کفر می‌شود.
وی افزود: بیچارگی همیشه منشا فقر است اگر بخواهیم مشکل فقر را نه از طریق تغییر ساختار جامعه بلکه با استفاده از روش‌های سیستماتیک از بین ببریم باید از زندگی افرادی شروع کنیم که کمتر از میزان کاری که انجام می‌دهند مزد می‌گیرند و نمی‌توانند سطح زندگی خود را بالا ببرند.
شیخاوندی گفت: پس ازآن باید مشکل بیکاری اشخاصی را که قادر به کار هستند حل کنیم و بالاخره راه‌حلی برای کسانی که به دلایلی از قبیل معلولیت جسمی قادر به کار جدی نیستند پیدا کنیم .
وی اهمیت به قانون، سازمان و مدیریت بر اساس شایسته‌سالاری ، اتخاذ سیاست‌های توسعه اقتصادی و صنعتی درست، ارتقای سطح کیفی تولیدات صنعتی و خدماتی را از راه‌های کاهش فقر در جامعه برشمرد.
شیخاوندی، افزایش اشتغال نیروی کار مولد با توجه به این که تولید به عنوان اولویت شماره یک در هر جامعه مطرح است، اختصاص درآمد کافی و مناسب به نیروی کار و خانواده آن‌ها، پرورش نیروی متخصص، ایجاد فضای مناسب فرهنگی و تعادل و توازن اقتصادی و فرهنگی بین طبقات مختلف جامعه را از راه حل‌های مناسب برای از بین بردن فقر اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی‌دانست. • خبرگزاری جمهوری اسلامی
|