ضایعه نخاعی چیست؟
برای فهم بهتر ضایعه نخاعی ,دانستن مطالب آسان راجع به آناتومی ستون فقرات ونخاع بسیار ضروری است.در این قسمت خلاصه ای از آناتومی نخاع بیان می شود.
آناتومی ستون فقرات
ستون مهره ها از قاعده جمجمه شروع شده ودر تمامی طول گردن ,تنه ,ناحیه کمری وخاجی امتداد دارد.این ستون شامل 26 مهره به شرح زیر می باشد:7 مهره گردنی ,12 مهره سینه ای , 5مهره کمری ,6 مهره خاجی و دنبالچه ای که توسط بافت غضروفی ,رباط ها وعضلات به هم اتصال دارند .این مجموعه ستون انعطاف پذیری را برای ثبات وحرکت انسان ایجاد کرده است.نخاع که بخشی از سیستم عصبی مرکزی می باشد در میان این ستون جای گرفته و توسط آن محافظت میشود.
آناتومی نخاع
نخاع در تمامی طول ستون فقرات امتداد ندارد بنابر این تفاوت مشخصی در طول ستون فقرات وطول نخاع وجود دارد . علت این امر به دلیل تمام شدن نخاع در مرز بین مهره اول و دوم کمری می باشد,ازاین به بعد نخاع به صورت میله در داخل ستون فقرات وجود ندارد و به جای آن شبکه ای نسبتا" فشرده ای از ریشه های نخاعی از سوراخ های بین مهره ای خارج می شود به علت شبیه بودن این رشته ها به دم اسب از آن تحت عنوان دم اسب در ساختمان نخاع نام می برند .
همانطور که ذکر شد ,نخاع به
صورت میله ای درمیان ستون فقرات جای دارد.طول نخاع دربالغین 45 سانتی متر
می باشد که همراه با رشته های آن همچون شبکه تلفنی سیستم عصبی مرکزی را به
قسمت های مختلف مرتبط می کند. بسته به محل ضایعه نخاعی ,ارتباط نواحی
پایین تر از منطقه آسیب دیده با مغز مختل میشود ومانند شبکه تلفنی که خراب
شده ودیگر پیامی را از هیچ سو مخابره نمی کند عمل می نماید.در این حال
انتقال کلیه فرامین از نواحی بالای ضایعه متوقف میشود و درنهایت منجر به از
بین رفتن کلیه حس ها چون گرما ,سرما,درد و سایر حس ها نظیر حس وضعیت بدن
انسان وحرکت ونیز اختلال دراعمال وحرکات ارادی عضلات می گردد.از طرف دیگر
اعصاب باقیمانده در زیر ناحیه ضایعه دیده بطور خودکار وبدون کنترل ,فرامینی
را به اندامهای مختلف صادر می کنند که نهایتاً باعث ایجاد رفلکس های غیر
طبیعی واختلال در عملکرد روده ها و مثانه میشود .
به هریک از این مباحث دربخش های آینده به تفکیک اشاره می شود .
انواع ضایعات نخاعی
با توجه به مطالب ذکر شده درمورد تفاوت طول نخاع, ستون فقرات ووضعیت ریشه
های نخاعی ودم اسب وبسته به سطح آسیب مهره ای , انواع گوناگونی از ضایعات
نخاعی میتواند اتفاق افتد.به طور کل میتوان ضایعات نخاعی را با توجه به
عوارض مختلف در اندامهای فوقانی (دستها) وتحتانی (پا ها) در دوسطح کلی
تقسیم کرد .
ضایعه نخاعی میتواند در دو سطح اتفاق بیافتد :
1. چنانچه ضایعه درسطح مهره های سینه ای وپایین تر از آن اتفاق
افتد,باعث فلج در اندامهای تحتانی (Paraplegia) میشود که درنتیج فردقادر به
حرکت پاها نمی باشد.همانگونه که در شکل 2-1 مشخص است , این نوع از ضایعه
نخاعی میتواند باعث اختلالاتی نیز در عملکرد روده ,مثانه , اعمال جنسی ,عمل
عضلات سینه ای وشکمی گردد.
2. چنانچه ضایعه درناحیه نخاع گردنی اتفاق افتد منجر به فلج در دو دست و
دو پا (quadriplegia) میشود. در این صورت فرد علاوه بر اینکه قادر به حرکت
پا نمی باشد, نمی تواند از دست وبازوهایش نیز همچون گذشته استفاده کند ودر
واقع هرچه محل ضایعه نخاعی به مغز نزدیک تر باشد سطح وشدت بیشتری از ضایعه
نخاعی دیده میشود وبخش گسترده تری از ارگانها از عملکرد طبیعی خارج
میشوند.در اینجا لازم به ذکر است که درصورت وقوع ضایعه در ناحیه مهره اول
تا چهارم گردنی , حیات فرد در معرض خطر جدی قرار می گیرد وبرای ادامه زندگی
باید تحت مراقبت های ویژه تنفسی باشد.
ضایعه نخاعی ناقص وکامل
ضایعات نخاعی ((SCI میتواند به دو گونه کامل ویا ناقص ایجاد شود.در موارد
ضایعات نخاعی کامل , نخاع کاملا" قطع میشود وفرد هیچ گونه حس وحرکتی در زیر
سطوح صدمه دیده نخواهد داشت.اما درضایعات ناقص بعضی از حس ها بطور خفیف
دربخش هایی از سطوح ضایعه دیده همچنان باقی میماند,این امر بدون دلیل است
که قسمتی از نخاع سالم باقی مانده است ودر نتیجه میتواند به صورت نافص
قسمتی عملکرد خود را حفظ نماید .
