شمعدانی | پایگاه اینترنتی معلولان ایران

در جلسه ماهانه انجمن حمایت از حقوق کودکان عنوان شد:
ایران به کنوانسیون جهانی حقوق معلولان می‌پیوندد

پیمان‌نامهء جهانی حقوق معلولان روز دهم فروردین‌ماه سال 86 به امضای بیش‌تر کشورها می‌رسد

این را محمد کمالی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، در جلسهء ماهانهء انجمن حمایت از حقوق کودکان با موضوع «کودک معلول» گفت و ادامه داد: «پیمان‌نامهء جهانی حقوق معلولان در 13 دسامبر (آذرماه) سال‌جاری به تصویب سازمان ملل متحد رسید و قرار است روز دهم فروردین‌ماه سال 86 این پیمان‌نامه در محل سازمان ملل به امضای سایر کشورها برسد.
کمالی با ابراز خوشحالی از این‌که ایران نیز به این پیمان‌نامه رای مثبت داده است، گفت: «امیدوارم نمایندهء ایران نیز دراین جلسه حضور داشته باشد. هرچند که کار اصلی بعد از امضای پیمان‌نامه باید انجام شود چرا که پیمان‌نامه باید تبدیل به لایحه شود.»
کمالی در این جلسه ابتدا به تغییر نگرشی که نسبت به معلولان در طول تاریخ ایجاد شده، اشاره کرد و سپس شرح داد که تاکنون چه مراحلی طی شده تا حقوق معلولان به ویژه کودکان معلول به رسمیت شناخته شود.
او از دوران حذف شروع می‌کند: «در این دوران اعتقادی به بقای کودک معلول وجود نداشت به طوری که ارسطو در کتاب سیاست معتقد به تصویب قانونی است که به موجب آن انسان ناقص حق حیات نداشته باشد یا بقراط معتقد است که تنها کودکی را می‌توانیم بزرگ کنیم که ارزش بزرگ کردن داشته باشد و افلاطون هم از دیگر افرادی است که به اصلاح‌نژاد معتقد بوده است.»
کمالی به دوران پارت‌ها اشاره می‌کند: «یونانی‌ها و هندی‌ها کودک معلول را به رودخانه می‌انداختند اما پس از این دوره، در دورهء بقا نگاه انسانی می‌شود و اعتقاد به این‌که کودک معلول نباید جلوی چشم دیگران باشد، اما حق زندگی را دارد. به همین خاطر این کودکان در نوانخانه‌ها و آسایشگاه‌ها نگهداری شدند.»
کمالی سپس به دوران پس از جنگ جهانی دوم اشاره می‌کند: «پس از جنگ میلیون‌ها معلول باقی ماندند. در این دوره 19466 تا 1980) رشته‌های توانبخشی ایجاد شدند با این عقیده که این افراد هم باید در جامعه حضور داشته باشند اما باید جدا از افراد عادی باشند. هرچند در اواخر دههء 70 و اوایل دههء 80 معلولان اعتراض کردند و خواستند که در میان افراد جامعه باشند.»
کمالی معتقد است که در این دوره تعریف معلولیت از دیدگاه سازمان ملل نیز تغییر کرد. در حالی که قبلاً تصور می‌شد که اگر معلول نمی‌تواند در جامعه حضور داشته باشد به خاطر معلولیت خود اوست اما بعد، این تقصیر برعهدهء جامعه گذاشته شد که نتوانسته شرایط را فراهم کند.
این استاد دانشگاه می‌گوید: «در دههء 90 یا دههء خودشکوفایی، معلولان کم‌کم به صحنه آمدند و بیش‌تر به جای این‌که به ناتوانی افراد توجه شود، به توانایی‌ها و قابلیت‌های معلولان توجه شد.»

کمالی در ادامه به آغاز بحث‌های توانبخشی در کشور اشاره کرد و گفت: «پس از جنگ جهانی موسسات زیادی ایجاد شد و کم‌کم به کشورهای دیگر نیز نفوذ کرد. در ایران نیز از سال 1347 بحث توانبخشی در کشور آغاز شد و معاونت بهزیستی در ادارهء بهداری پس از انقلاب تبدیل به سازمان بهزیستی شد.»
کمالی معتقد است: «نگاه ما به معلولان بیش‌تر یک نگاه بهداشتی، پزشکی، توانبخشی و حمایتی است تا یک نگاه حقوقی و اجتماعی.» او تنها 20 درصد از مسایل معلولیت را مربوط به بخش توانبخشی و 80 درصد آن را اجتماعی می‌داند.
او در ادامه به روند شکل‌گیری مباحث حقوقی معلولان اشاره کرد و گفت: «مسایل حقوقی معلولان تنها 20 سال است که مورد توجه قرار گرفته است. هرچند که در 1924 که هنوز سازمان ملل ایجاد نشده بود، جامعهء ملل اعلامیه‌ای تحت عنوان اعلامیه حقوق کودک به تصویب رساند که براساس آن، کودک معلول ذهنی باید یاری شود اما این نگاه هنوز یک نگاه حقوقی نبود.»
او سپس به تاسیس یونیسف در سال 1959 و اوضاع نامناسب کودکان در دنیا پس از جنگ جهانی دوم اشاره می‌کند: «در 1959 یک اعلامیه 10 ماده‌ای در مورد کودک به تصویب می‌رسد و 20 سال بعد، سال 1979 از سوی سازمان ملل به‌عنوان سال جهانی کودک نامگذاری می‌شود و 10 سال بعد در سال 1989 (آبان 68) پیمان‌نامهء جهانی حقوق کودک نوشته می‌شود که این پیمان‌نامه با وجود اعلامیه‌های قبلی برای کشورهای امضاکننده، الزام ایجاد می‌کند.»
کمالی می‌گوید: «سه سال بعد مواد این پیمان‌نامه با نگه‌داشتن حق تحفظ روی برخی موارد آن در ایران تصویب می‌شود اما با این وجود اکنون فاصلهء ما با این پیمان‌نامه بسیار زیاد است. همان‌طور که فاصلهء ما با مادهء 23 این پیمان‌نامه در زمینهء حقوق کودکان معلول نیز زیاد است. در این ماده تاکید شده که کودکان معلول نیز باید همانند کودکان عادی به رسمیت شناخته شوند.
کمالی با این سوال که تاکنون برای کودکان معلول چه کرده‌ایم،‌می‌گوید: «10 درصد از کودکانی که به مدرسه می‌روند به نوعی دچار معلولیت و نیازمند آموزش ویژه هستند. با این حساب از _16 میلیون دانش‌آموزی که امسال به مدرسه رفتند، یک میلیون و 600 هزار کودک داریم که به نوعی دچار معلولیت هستند اما سازمان استثنایی امسال تنها 80 هزار دانش‌آموز را تحت پوشش_قرار داده است و معلوم نیست بقیهء کودکان معلول نیازمند تحصیل کجا هستند.»
او همچنین می‌گوید: «چهار درصد از جمعیت هر کشور به نوعی دچار معلولیت شدید یا متوسط هستند که بر این اساس دو میلیون و هشت هزار معلول در کشور خواهیم داشت که تنها 500 هزار نفر آن‌ها تحت پوشش بهزیستی قرار دارند و بقیه یا شناسایی نشده‌اند یا خدماتی به آن‌ها ارایه نمی‌شود.»
او سپس به روند تصویب پیمان‌نامهء جهانی حقوق معلولان در سال‌جاری توسط سازمان ملل اشاره کرد: «تدوین این پیمان‌نامه در سال 1987 به پیشنهاد یکی از کشورها مطرح شد اما این پیشنهاد مورد قبول قرار نگرفت. بار دیگر در سال 1995 این تقاضا رد شد تا در سال 2001، مکزیک پیشنهاد نوشتن این پیمان‌نامه را داد که در نهایت در 13 دسامبر سال 2006 به تصویب رسید.» او می‌گوید: «این پیمان‌نامه 50 ماده دارد و خود معلولان آن را نوشته‌اند.»
کمالی در ادامه تصویب قانون جامع حمایت از حقوق معلولان در سال 83 را نیز گام مثبتی تلقی کرد و گفت: «با این‌که آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون 16 ماده‌ای نوشته شده اما هنوز نگرش منفی‌ای که نسبت به معلول از سوی مسوولان و جامعه وجود دارد، مانع اجرایی شدن این قانون از جمله مناسب‌سازی فضاهای عمومی برای حضور معلولان شده است.»
 

• روزنامه سرمایه